Polityka energetyczna Polski do 2040 – PEP2040

Polityka energetyczna Polski do 2040 – czym jest ten dokument?

Polityka energetyczna Polski do 2040 (PEP 2040) stanowi wkład w realizację zarówno Porozumienia Paryskiego, zawartego w grudniu 2015 r., podczas 21. konferencji stron Ramowej konwencji Organizacji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (COP21), jak i polityki klimatyczno-energetycznej UE (której wymagania i dynamika istotnie wzrosły w ostatnim okresie).

Polityka energetyczna Polski do 2040 uwzględnia skalę wyzwań związanych z dostosowaniem krajowej gospodarki do uwarunkowań regulacyjnych UE, związanych z celami klimatyczno-energetycznymi na 2030 r., Europejskim Zielonym Ładem, planem odbudowy gospodarczej po pandemii COVID i dążeniem do osiągnięcia neutralności klimatycznej, zgodnie z krajowymi możliwościami. Niskoemisyjna transformacja energetyczna Polski przewidziana w PEP2040 ma inicjować modernizację krajowej gospodarki, zwiększając bezpieczeństwo energetyczne, uwzględniając jednocześnie sprawiedliwy podział kosztów i ochronę najbardziej wrażliwych grup społecznych.

Polityka energetyczna Polski do 2040 stanowi jedną z dziewięciu zintegrowanych strategii sektorowych, wynikających ze „Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju” (SOR). Jest spójna z „Krajowym planem na rzecz energii i klimatu na lata 2021–2030”.

Zakres PEP 2040

PEP 2040 zawiera opis stanu i uwarunkowań sektora energetycznego oraz określa trzy filary polityki energetycznej państwa, na których oparto osiem celów szczegółowych PEP2040, wraz z działaniami niezbędnymi do ich realizacji i projektami strategicznymi.

Filary PEP 2040:

• sprawiedliwa transformacja,
• zeroemisyjny system energetyczny,
• dobra jakość powietrza.

PEP 2040 wskazuje również osiem celów szczegółowych:

• optymalne wykorzystanie własnych surowców energetycznych,
• rozbudowa infrastruktury wytwórczej i sieciowej energii elektrycznej,
• dywersyfikacja dostaw i rozbudowa infrastruktury sieciowej gazu ziemnego, ropy naftowej oraz paliw ciekłych,
• rozwój rynków energii,
• wdrożenie energetyki jądrowej,
• rozwój odnawialnych źródeł energii,
• rozwój ciepłownictwa i kogeneracji,
• poprawa efektywności energetycznej.

PEP 2040 przypisuje do postawionych celów działania (projekty strategiczne), niezbędne do ich realizacji. Nadaje kształt polskiemu sektorowi paliwowo energetycznemu oraz definiuje najważniejsze wyzwania krajowej energetyki, w perspektywie krótkoterminowej i do 2040 roku.

Ponadto w PEP 2040 zdefiniowano podmioty (organy administracji rządowej i samorządowej, instytucje rządowe, podmioty sektora paliwowo-energetycznego) odpowiedzialne za wdrażanie i monitorowanie PEP 2040. Wskazano również ramy finansowe i źródła finansowania inwestycji rozwojowych oraz ich wpływ na decyzje, podejmowane na szczeblu regionalnym (wymiar terytorialny transformacji energetycznej).

Finalnie przedstawiono listę projektów strategicznych, niezbędnych do realizacji PEP 2040, korespondujących z zapisami „Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju – do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.)”, przyjętej przez Radę Ministrów w lutym 2017 r. Strategia ta jest kluczowym dokumentem Polski w obszarze średnio- oraz długofalowej polityki gospodarczej. Stanowi kompleksowe uzupełnienie PEP 2040 i zawiera:

• ocenę realizacji poprzedniej polityki energetycznej państwa – załącznik nr 1,
• wnioski z analiz prognostycznych dla sektora energetycznego – załącznik nr 2,
• strategiczną ocenę oddziaływania na środowisko projektu Polityki energetycznej Polski do 2040 r. – załącznik nr 3.

Transformacja polskiego sektora energetycznego będzie kapitałochłonna – szacunkowy koszt realizacji założeń PEP 2040 mieści się w zakresie od 750 do 950 mld zł. Jednocześnie będzie czynnikiem zapewniającym impuls rozwojowy dla polskiej gospodarki. Jednak modernizacja polskiego sektora energetycznego, umożliwiająca realizację założeń Europejskiego Zielonego Ładu (ang. European Green Deal) jest nieunikniona i wiąże się ze zmianą miksu energetycznego w naszym kraju. Polityka energetyczna Polski do 2040 wyznacza drogę do dekarbonizacji gospodarki, co jest celem Unii Europejskiej w horyzoncie czasowym do 2050 r.

Polityka energetyczna Polski do 2040 a bezpieczeństwo energetyczne

Polityka energetyczna Polski do 2040, jako jeden z głównych celów, wskazuje również bezpieczeństwo energetyczne, które należy zagwarantować, przy jednoczesnym zapewnieniu konkurencyjności gospodarki, efektywności energetycznej, zmniejszeniu oddziaływania sektora energii na środowisko oraz optymalnym wykorzystaniu własnych zasobów energetycznych. Bezpieczeństwo energetyczne oznacza obecne i perspektywiczne zagwarantowanie bezpieczeństwa dostaw surowców, wytwarzania, przesyłu i dystrybucji energii. Polityka energetyczna Polski do 2040 jest istotna w tej kwestii, ponieważ w celu zwiększenia konkurencyjność całej gospodarki, należy dążyć do obniżania kosztów energii, które ukryte są w każdym wytworzonym produkcie.

Jednocześnie emisje zanieczyszczeń z sektora energii znacząco oddziałują na środowisko, stąd potrzeba kreowania bilansu energetycznego, w sposób zmniejszający ten wpływ. Biorąc pod rozwagę powyższe aspekty, Polityka energetyczna Polski do 2040 określiła wskaźniki, które przyczynią się do globalnego pomiaru realizacji celów środowiskowych:

• nie więcej niż 56% węgla w wytwarzaniu energii elektrycznej w 2030 r.,
• co najmniej 23% OZE w końcowym zużyciu energii brutto w 2030 r.,
• wdrożenie energetyki jądrowej w 2033 r.,
• ograniczenie emisji GHG o 30% do 2030 r. (w stosunku do 1990 r.),
• zmniejszenie zużycia energii pierwotnej o 23% do 2030 r. (w stosunku do prognoz zużycia z 2007 r.).

Polityka energetyczna Polski do 2040 – filary polityki

Polityka energetyczna Polski do 2040 przyjęła osiem celi szczegółowych, wspomnianych już wcześniej. Obejmują one cały łańcuch dostaw energii – od pozyskania surowców, przez wytwarzanie i dostawy energii (przesył i rozdział), po sposób jej wykorzystania i sprzedaży. Każdy z ośmiu celów szczegółowych, przyczynia się do realizacji trzech filarów polityki energetycznej państwa. Zalicza się do nich:

• sprawiedliwa transformacja – przeprowadzenie sprawiedliwej transformacji, poprzez zapewnienie nowych możliwości rozwoju regionom i społecznościom najbardziej dotkniętym negatywnymi skutkami przekształceń, jednocześnie zapewniając nowe miejsca pracy i budując nowe gałęzie przemysłu, współuczestniczące w transformacji sektora energii;
• zeroemisyjny system energetyczny – doprowadzenie do zeroemisyjności krajowego systemu energetycznego, poprzez wdrożenie energetyki jądrowej i morskiej wiatrowej, zwiększenie roli energetyki rozproszonej i obywatelskiej, a także zaangażowaniu energetyki przemysłowej, przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego poprzez przejściowe stosowanie technologii opartych m.in. na paliwach gazowych;
• dobra jakość powietrza – poprawę jakości powietrza dzięki inwestycjom w transformację sektora ciepłowniczego (systemowego i indywidualnego), elektryfikację transportu oraz promowania domów pasywnych i zeroemisyjnych, wykorzystujących lokalne źródła energii; wzrost jakości powietrza wpłynie na zdrowie społeczeństwa, ponieważ kluczowym rezultatem transformacji, odczuwalnym przez każdego obywatela, będzie zapewnienie czystego powietrza w Polsce.

Polityka energetyczna Polski do 2040 – 8 celów szczegółowych

Polityka energetyczna Polski do 2040 zawiera 8 celów szczegółowych, które przyczynią się do realizacji powyższych filarów i określonych w nich zadań.

Optymalne wykorzystanie własnych surowców energetycznych

Polityka energetyczna Polski do 2040 w tym aspekcie, realizowana będzie poprzez dążenie do uzyskania możliwie wysokiej efektywności wydobycia oraz wykorzystania surowców, co ma wpływ na bardziej racjonalne jego zagospodarowanie, a więc i ograniczenie oddziaływania sektora energetycznego na środowisko.

Efektywność pozyskiwania surowca wpływa na koszt wytworzenia energii, a co za tym idzie – na konkurencyjność gospodarki. W związku z trwającą transformacją energetyki w kierunku niskoemisyjnym, wydobycie surowców energetycznych (w szczególności węgla kamiennego i brunatnego), będzie się w Polsce zmniejszać. Najbardziej odczują to regiony węglowe, dlatego w założeniach PEP 2040 planuje się na tych obszarach rozwój nowych gałęzi przemysłu, związanych m.in. z branżą OZE, energetyką jądrową czy elektromobilnością.

Rozbudowa infrastruktury wytwórczej i sieciowej energii elektrycznej

Polityka energetyczna Polski do 2040 ma doprowadzić do stworzenia niemal nowego systemu elektroenergetycznego do 2040 r., bazującego w znacznej mierze na źródłach nisko- i zeroemisyjnych. Aby zrealizować ten cel, niezbędny będzie rozwój infrastruktury sieciowej oraz technologii magazynowania energii, a także rozbudowa jednostek gazowych, jako mocy regulacyjnych czy wdrożenie energetyki jądrowej, jako stabilizatora dla systemu energetycznego, w którym coraz większą rolę odgrywać będą źródła odnawialne. PEP 2040 zakłada, że poziom udziału OZE w strukturze krajowego zużycia energii elektrycznej netto wyniesie nie mniej niż 32% w 2030 r. (przede wszystkim dzięki fotowoltaice oraz morskim farmom wiatrowym).

Zmiany zachodzące w strukturze wytwórczej skutkują potrzebą rozbudowy infrastruktury przesyłowej, która pozwoli na wyprowadzenie mocy z nowych źródeł i poprawę pewności zasilania. Inwestycje w systemach dystrybucyjnych (odtworzenia sieci, skablowania sieci SN) wpłyną na poprawę jakości dostaw energii elektrycznej do odbiorców końcowych.

Dywersyfikacja dostaw gazu ziemnego i ropy naftowej oraz rozbudowa infrastruktury

Polityka energetyczna Polski do 2040 zakłada uniezależnienie się od dostaw gazu i ropy z jednego kierunku (wschodniego). Realizacja Baltic Pipe (połączenie gazowe Norwegia-Dania-Polska) oraz rozbudowa terminalu LNG w Świnoujściu, pozwolą na zakończenie (z końcem 2022 r.) niekorzystnego Kontraktu Jamalskiego na dostawy rosyjskiego gazu.

Plan budowy terminalu pływającego FSRU na Zatoce Gdańskiej oraz rozbudowanie połączeń (interkonektorów) z państwami sąsiadującymi, umożliwi w dalszej perspektywie reeksport gazu. Z uwagi na uwarunkowania ekonomiczne i dużą zależność od rosyjskiej ropy, planowane jest zwiększenie możliwości jej dostaw drogą morską, do czego przyczyni się rozbudowa naftowego Rurociągu Pomorskiego, a także baz magazynowych ropy i paliw ciekłych.

Rozwój rynków energii

Polityka energetyczna Polski do 2040, w tym zakresie, będzie realizowana przez promowanie aktywnego udziału odbiorców w rynku energii oraz wzmocnienie ich pozycji. Przyczynić się do tego ma zwiększenie roli Polski na europejskim rynku gazu, przede wszystkim dzięki utworzeniu regionalnego centrum przesyłu i handlu gazem (hub gazowy). Promowane będzie ponadto większe wykorzystanie biokomponentów oraz paliw alternatywnych (LNG, CNG, biometan, wodór, paliwa syntetyczne), a także rozwój elektromobilności. Jednym z założeń omawianego celu jest rozwój rynku wodoru, który wymagać będzie działań inwestycyjnych, badawczo-rozwojowych i budowy krajowego zaplecza technologicznego oraz dostosowania prawa krajowego do planowanych regulacji europejskich.

Wdrożenie energetyki jądrowej

Polityka energetyczna Polski do 2040 zakłada uruchomienie pierwszego bloku jądrowego o mocy 1–1 ,6 GW w 2033 r., a także realizację kolejnych – co 2–3 lata. Cały program jądrowy zakłada budowę łącznie 6 bloków do 2043 r. Terminy realizacji wynikają z przewidywanych ubytków mocy w KSE, związanych z zamykaniem wysokoemisyjnych i nieefektywnych bloków węglowych o wieku powyżej 40 lat oraz ze wzrostem popytu na energię elektryczną.

Rozwój odnawialnych źródeł energii

Polityka energetyczna Polski do 2040 jest zgodna w tym aspekcie z celami klimatycznymi UE oraz z deklaracjami rządu RP o osiągnieciu co najmniej 23% udziału OZE w końcowym zużyciu energii brutto w 2030 r. Realizacje celu umożliwi rozwój lądowej i morskiej energetyki wiatrowej oraz fotowoltaiki, której praca jest skorelowana z letnimi szczytami popytu na energię elektryczną.

Przy obecnym poziomie rozwoju technologicznego turbin wiatrowych i zaawansowaniu procesów legislacyjnych dla budowy farm na polskich obszarach morskich, Polski sektor energetyczny ma szansę dokonać niskoemisyjnej transformacji energetycznej, redukcji emisji oraz stanowić znaczny udział w unijnym 32-procentowym celu OZE, w końcowym zużyciu energii brutto.

Polityka energetyczna Polski do 2040 przewiduje, że w 2030 r. poziom mocy zainstalowanej w energetyce wiatrowej wyniesie 5,9 GW, a w fotowoltaice ok. 5–7 GW. W 2040 r. wartości te znajdą się na poziomie odpowiednio ok. 11 i 10–16 GW.

Rozwój ciepłownictwa i kogeneracji

Polityka energetyczne Polski do 2040 zakłada rozwój wysokosprawnej kogeneracji, uciepłownianie elektrowni oraz zwiększenie wykorzystania OZE i odpadów w ciepłownictwie systemowym. Ponadto, planuje się modernizacje i rozbudowę systemów dystrybucji ciepła i chłodu, a także popularyzację magazynów ciepła i inteligentnych sieci. Powyższe działania mają doprowadzić w 2040 r. do zero- lub niskoemisyjnego pokrycia wszystkich potrzeb cieplnych gospodarstw domowych.

Poprawa efektywności energetycznej

Polityka energetyczna Polski do 2040, w tym aspekcie, realizowana będzie dzięki powszechnej termomodernizacji budynków mieszkalnych oraz zapewnieniu efektywnego i ekologicznego dostępu do ciepła. Ponadto, do 2030 r. planowane jest, że w miastach powyżej 100 000 mieszkańców, osiągnięta zostanie zeroemisyjności komunikacji miejskiej, co przyczyni się do znacznej redukcji emisji gazów cieplarnianych. Założenia tego celu uszczegóławiają dążenia Polski, w zakresie poprawy efektywności energetycznej do 2030 r., która ma wynieść 23%, w stosunku do zużycia energii pierwotnej w 2020 r.