Fotowoltaika w Polsce. Rozwój fotowoltaiki w Polsce i prognozy

Fotowoltaika w Polsce – stan obecny małych źródeł energii PV w Polsce

Fotowoltaika w Polsce dynamicznie się rozwija w ostatnim czasie. Od 2019 r. do końca 2020 r. udział mocy zainstalowanej w fotowoltaice w stosunku do mocy zainstalowanej łącznie w odnawialnych źródłach energii (OZE) wzrósł dwukrotnie. Na koniec 2020 r. moc zainstalowana w PV wyniosła 3 935,74 MW według danych Polskich Sieci Elektroenergetycznych [1]. Dzięki temu w 2020 r. Polska znalazła się na czwartym miejscu pod tym względem w Unii Europejskiej (UE) [2]. Z kolei w bieżącym roku, tylko w pierwszym kwartale, nowo zainstalowana moc w fotowoltaice wyniosła ponad 500 MW. Najbardziej dynamiczny przyrost rok do roku odnotowano w mikro- i małych instalacjach – 2050 MW (rysunek poniżej) [1].

Z czego wynika rozwój fotowoltaiki w Polsce?

Rozwój fotowoltaiki w Polsce jest m.in. zasługą programów rządowych, związanych z dofinansowaniem zakupu instalacji fotowoltaicznych. Fotowoltaika w Polsce jest wspierana przede wszystkim przez program Mój Prąd, ale także Czyste Powietrze, które przy wymianie źródła ciepła i/lub termomodernizacji budynku, pozwalają uzyskać dofinansowanie na zakup paneli fotowoltaicznych. Dobrze obrazuje to fakt, że największy wkład w przyrost nowych mocy dostępnych w fotowoltaice wnieśli prosumenci indywidualni – w 2020 r. mikroinstalacje stanowiły 77% mocy zainstalowanej w PV, co przedstawia poniższa tabela.

Analizując zawarte w niej dane widać, że fotowoltaika w Polsce to przede wszystkim mikroinstalacje, których łączna moc na koniec 2020 r. wyniosła ponad 3000 MW, a w pierwszym kwartale 2021 r. zwiększyła się o kolejne 500 MW. Stosunkowo dużą część stanowią również instalacje fotowoltaiczne wybudowane w ramach aukcji OZE (najczęściej farmy i elektrownie słoneczne o mocach ok. 1 MW). Ich łączna moc na koniec 2020 r. osiągnęła poziom 750 MW, a w pierwszym kwartale 2021 r. wzrosła jeszcze o 10%. Mniejszy udział mają małe instalacje oraz te o mocy powyżej 500 kW – po ok. 70 MW.

Fotowoltaika w Polsce względem UE

Jak wspomniano, fotowoltaika w Polsce wyróżnia się w ostatnich latach w przyroście nowo zainstalowanych mocy na tle UE, ale to nie oznacza, że przoduje w ilości mocy fotowoltaiki, jeśli uwzględnić krajową populację (rysunek poniżej). Największą mocą elektrowni fotowoltaicznych w UE dysponują Niemcy – 54,6 GW. Na drugim miejscu są Włochy – 21,3 GW. Trzecia jest Hiszpania, z mocą fotowoltaiki wynoszącą 13,2 GW, która zawdzięcza po części swoją pozycję Brexitowi i usunięciu Wielkiej Brytanii ze statystyk. Dalsze pozycje w rankingu zajmuje: Francja – 10,9 GW, Holandia – 9,2 GW i Belgia, która przekroczyła 5 GW. W przedziale 2–4 GW znajdują się Polska, Grecja i Węgry. Pierwszą dziesiątkę zamyka Portugalia, która ma obecnie 1,4 GW mocy. Inne państwa UE o zainstalowanej mocy fotowoltaiki liczonej w GW to Austria, Bułgaria, Czechy, Rumunia i Szwecja [3].

Fotowoltaika w Polsce – jakie są prognozy rozwoju fotowoltaiki w Polsce?

Fotowoltaika w Polsce spopularyzowała się do tego stopnia wśród gospodarstw domowych i przedsiębiorców, że jej dalszy rozwój jest niemal pewny. Należy się jednak spodziewać zwolnienia tempa przyrostu nowych mikro- i małych instalacji PV z pięciu głównych powodów.

Po pierwsze, dofinansowanie z programu rządowego Mój Prąd od 2020 r. jest już niewystarczające wobec istniejącego popytu. W bieżącym roku po otwarciu naboru na wnioski 1 lipca, dostępna pula budżetowa była na wyczerpaniu już pod koniec miesiąca [4]. Biorąc pod uwagę rosnącą w ostatnim czasie inflację (skutkującą m.in. wzrostem cen za robociznę) i stan budżetu państwa, wsparcie dla budowy nowych mocy będzie ograniczone. Widać to po puli dotacji dostępnej w programie Mój Prąd, która na 2020 r. wyniosła – po aktualizacji – 1,1 mld zł, natomiast na rok 2021 – ok. 534 mln zł, czyli niemal o połowę mniej.

Po drugie, fotowoltaika w Polsce będzie rozwijać się wolniej z powodu wycofania systemu opustów dla nowych prosumentów. Wprawdzie istniejący do tej pory system nie był najbardziej atrakcyjnym rozwiązaniem dla użytkowników PV, ale oferował w miarę opłacalne ekonomicznie zagospodarowanie nadwyżek wytworzonej energii. Głównym problemem nie jest nawet sama rezygnacja z dotychczasowego sposobu rozliczeń, ale brak opracowania korzystnej alternatywy, a także krótki okres karencji – zmianę, którą zapowiedziano w połowie 2021 r., planuje się wdrożyć już od 1 stycznia 2022 r. [5].

Po trzecie, dalszy silny rozwój fotowoltaiki w Polsce, bez jednoczesnej modernizacji systemu przesyłowego, musi się w końcu spotkać ze zdecydowanym oporem ze strony operatora Krajowego Systemu Elektroenergetycznego (KSE) i zablokowaniem włączania nowych mocy. Fotowoltaika należy bowiem do źródeł określanych jako nieprzewidywalne, co przy dużym jej udziale w systemie, powoduje narastające zagrożenie związane ze stabilizacją sieci, czego jedną z najgorszych konsekwencji może być nawet zapaść systemu elektroenergetycznego.

Po czwarte, mimo że fotowoltaika w Polsce się stale rozwija, to nadal brakuje wprowadzenia jakiegokolwiek dofinansowania dla budowy przydomowych magazynów energii. Zapowiedzi na tego rodzaju dofinansowanie pojawiały się przed otwarciem trzeciej edycji programu Mój Prąd, jednak ostatecznie rząd się z tego wycofał. Obietnicę wsparcia na zakup magazynów energii przeniesiono na na 2022 r. Wsparcie dla tworzenia magazynów energii jest ważne, ponieważ jest to rozwiązanie o krytycznym znaczeniu z perspektywy zmniejszania obciążeń dla sieci elektroenergetycznych, biorąc pod uwagę dzisiaj dostępne technologie. Tymczasem magazyny energii stanowią inwestycję o wysokim kapitale początkowym, a ich rola nie jest znana prosumentom. Brak strategii w zakresie finansowym, ale także informacyjnym i edukacyjnym, należy rozpatrywać jako jeden z poważniejszych błędów dotychczasowej polityki energetycznej, nie tylko w sektorze fotowoltaiki w Polsce, ale w całym obszarze OZE.

Po piąte, nie bez znaczenia jest także struktura mieszkalnictwa w Polsce. Według danych Eurostat, prawie 50% Polaków mieszka w domach wolnostojących, a niemal 45% w mieszkaniach w blokach wielolokalowych [6]. Rynek domów jednorodzinnych w końcu się wyczerpie, zwłaszcza, że nie należy zakładać, że na każdym dachu znajdą się panele PV. Natomiast nadal nie ma jasnych przepisów umożliwiających ich instalację na budynkach wielomieszkaniowych, co jest znacznym ograniczeniem w dalszym w rozwoju fotowoltaiki w Polsce.

Długoterminowy rozwój fotowoltaiki w Polsce

Fotowoltaika w Polsce w perspektywie długoterminowej niewątpliwie będzie się rozwijać. Wpływ mają na to zarówno unijne wymagania w zakresie zmiany struktury krajowych miksów energetycznych w państwach członkowskich, wsparcie finansowe udzielane przez UE, jak i duże zainteresowane społeczeństwa polskiego tym zagadnieniem. Należy tu również uwzględnić przedsiębiorców, którzy często dysponują dużą przestrzenią dachową i poszukują rozwiązań optymalizujących koszty operacyjne. Ponadto, popularyzacja tego rodzaju technologii, którym w końcu muszą zacząć towarzyszyć systemy magazynowania, sprawi, że ekonomia takich inwestycji będzie coraz mniejszą barierą.

Literatura
1. „Rynek Fotowoltaiki w Polsce 2021”, Raport Instytutu Energetyki Odnawialnej, IX edycja, 2021 Warszawa.
2. https://ieo.pl.
3. „EU Market Outlook For Solar Power 2020–2024”, SolarPower Europe, www.solarpowereurope.org.
4. https://globenergia.pl.
5. www.gramwzielone.pl.
6. „Distribution of population by degree of urbanisation, dwelling type and income group – EU-SILC survey”, Eurostat.